Kurkuma jest przyprawą znaną w Azji od tysięcy lat. Stanowi niezbędny składnik indyjskiego curry i równie niezbędny surowiec indyjskiej Ajurwedy – tradycyjnej medycyny. W Europie przez setki lat używana była głównie jako naturalny barwnik. Dopiero końcówka XX wieku przyniosła zainteresowanie nią wśród zielarzy i fitoterapeutów. Obecnie na temat właściwości kurkumy toczy się wiele badań naukowych. Jakie jest działanie kurkumy? W jakich chorobach warto ją stosować? Czy kurkuma pomaga schudnąć? Wyjaśniamy! Co to jest kurkuma? Kurkuma (Curcuma longa), czyli właściwie ostryż długi lub kurkuma długa jest rośliną z rodziny imbirowatych występującą na obszarach okołorównikowych, głównie w Południowej Azji. Uprawia się ją w Bangladeszu, Chinach, Tajwanie, Sri Lance, zachodnich Indiach, Javie, Australii i Peru. Kurkuma jest jednocześnie niezwykle cenioną przyprawą, barwnikiem, a także (a może przede wszystkim) surowcem zielarskim o licznych zastosowaniach w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej. Częścią użytkową rośliny jest kłącze kurkumy. Kurkuma znana jest od co najmniej 4000 lat. Początkowo używana była jako barwnik i przyprawa. Dopiero na przestrzeni wieków stopniowo odkrywano lecznicze właściwości kłącza kurkumy. Kurkuma należy do najtańszych przypraw. Jest wielokrotnie tańsza niż szafran, a dzięki zbliżonym właściwościom barwiącym używa się jej czasem zamiast szafranu. Przyprawy te mają jednak zupełnie inne walory smakowe. Kurkuma jako barwnik i przyprawa jest nieodłącznym składnikiem indyjskiego curry, kuchni Bliskiego Wschodu i dań arabskiej części Północnej Afryki. Kurkuma używana jest także do barwienia masła, serów i innej żywności, której nadaje się żółty kolor. W indyjskiej Ajurwedzie kurkuma uznawana jest za wzmacniającą i rozgrzewającą. Tradycyjne zastosowania kurkumy obejmują poprawę trawienia, rozrost dobrej mikrobioty jelitowej, eliminację pasożytów, eliminację wzdęć, oczyszczanie i wzmacnianie wątroby i woreczka żółciowego, regulowanie miesiączki, łagodzenie zapalenia stawów, zmniejszanie obrzęków, oczyszczanie krwi, rozgrzewanie i wspomaganie prawidłowej przemiany materii, łagodzenie kaszlu i astmy, działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze oraz wzmacnianie organizmu w każdym stanie osłabienia. Zewnętrznie stosuje się kurkumę na zwichnięcia, oparzenia, skaleczenia, stłuczenia, ukąszenia owadów i świąd. Nie tylko w starożytnych Indiach, ale też na Hawajach używano kłącza kurkumy w celach leczniczych. Starożytni Hawajczycy stosowali kurkumę do zapobiegania i leczenia infekcji zatok z powodu działania ściągającego i usuwającego śluz, w infekcji ucha i w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. Do składników aktywnych kurkumy, odpowiadających za jej prozdrowotne właściwości, zalicza się przede wszystkim kurkuminę, ale też olejki eteryczne, saponiny, flawonoidy, alkaloidy, taniny i sterole. W kłączu kurkumy znajdują się sole mineralne fosforu, potasu, wapnia i żelaza. Polecane produkty Właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne kurkumy Przewlekłe stany zapalne o niskim nasileniu to powszechny problem współczesnych społeczeństw. Prowadzą one do takich chorób jak nowotwory, zespół metaboliczny, choroby układu krążenia i choroby neurodegeneracyjne. Badania naukowe pokazują, że kurkumina pochodząca z kurkumy ma silne działanie przeciwzapalne i może być wykorzystywana w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, nieswoistych zapaleń jelit czy miażdżycy. Właściwości kurkumy przejawiają się obniżaniem stężenia prozapalnej prostaglandyny E2, interleukiny-6 oraz hamowaniem aktywności transkrypcyjnego czynnika NF-κB. Wykazano, że kurkumina ma silne właściwości przeciwutleniające. Hamuje działanie wolnych rodników tlenowych, które są chemicznie aktywnymi cząsteczkami wywołującymi uszkodzenia struktur komórkowych organizmu (białek, DNA, lipidów błon komórkowych). Dotychczas przeprowadzone badania naukowe pokazują, że kurkumina blokuje działanie wolnych rodników oraz aktywuje inne przeciwutleniacze. Większość działań leczniczych kurkumy opiera się na jej właściwościach przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Ich mechanizmy nie są dokładnie poznane i stanowią przedmiot badań naukowych. Działanie prozdrowotne kurkumy Według medycyny ajurwedyjskiej kurkuma wykazuje liczne działania prozdrowotne. Co na ten temat mówi współczesna nauka? Na co pomaga kurkuma? Kurkuma stymuluje przepływ żółci. Działanie to wynika przede wszystkim z obecności olejku eterycznego i flawonoidów. Powodują one skurcz pęcherzyka żółciowego, a tym samym zwiększają jego efektywne opróżnianie. Działanie żółciopędne kurkumy zwiększa zdolność organizmu do trawienia tłuszczu. Jej dodatek zapobiega zatem niestrawności po tłustym i ciężkim posiłku. Wykazano także, że kurkuma ma działanie antyhepatotoksyczne zbliżone do innych ziół chroniących wątrobę, takich jak ostropest plamisty i lukrecja. Jej skuteczność porównywana jest ze skutecznością sylimaryny. Kurkuminian sodu, sól kurkuminy, zwiększa wydalanie z żółcią soli żółciowych, cholesterolu i bilirubiny, a także zwiększa ich rozpuszczalność w żółci, dzięki czemu prawdopodobnie zapobiega i leczy kamicę żółciową. Kurkuma może być stosowana pomocniczo w leczeniu zapalenia i marskości wątroby oraz żółtaczki. Kurkuma wykazuje również działanie wiatropędne. Polecana jest osobom, które cierpią na częste wzdęcia i zatrzymanie gazów. Warto dodawać tę przyprawę do dań zawierających nasiona roślin strączkowych, aby uniknąć wzdęć po posiłku. Kurkuma może mieć bardzo duże znaczenie w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz wszelkich uszkodzeń błony śluzowej przewodu pokarmowego. Wykazano działanie kurkumy w hamowaniu powstawania wrzodów wywołanych stresem, alkoholem, indometacyną, rezerpiną i podwiązaniem odźwiernika. Efekt ten był spowodowany zwiększaniem ilości śluzu w ścianie żołądka. Wiadomo także, że kurkuma hamuje skurcz jelit i zwiększa wydzielanie enzymów trawiennych oraz działa leczniczo w zapaleniu trzustki. Kurkuma ma działanie przeciwdrobnoustrojowe. Hamuje wzrost różnych bakterii chorobotwórczych, grzybów i pasożytów. Z tego powodu może być pomocna przy zewnętrznym stosowaniu na rany, a także przyjmowana doustnie w infekcjach przewodu pokarmowego, również przy wykryciu pasożytów. Właściwości lecznicze kurkuminy z kurkumy Wiele obecnie badanych właściwości leczniczych kurkumy dotyczy nie samego kłącza czy przyprawy, ale kurkuminy wyizolowanej z kurkumy. Zawartość kurkuminy w kurkumie jest na tyle mała (ok. 3%), że nie można mówić w tym wypadku o właściwościach leczniczych kurkumy, a o właściwościach leczniczych kurkuminy. Większość dotychczas przeprowadzonych badań to badania na zwierzętach, których nie można bezpośrednio przekładać na działanie kurkuminy u ludzi. Zainteresowanie naukowców właściwościami kurkumy istotnie wzrosło dopiero pod koniec XX wieku, co jest kolejną przyczyną braku dowodów z dużych badań na ludziach. Nie można jednak pomijać ogromnego potencjału, jaki wydaje się prezentować kurkumina. Wraz ze wzrostem ilości badań naukowych na dużych grupach ludzi z pewnością będzie można wykorzystać właściwości lecznicze kurkuminy z kurkumy w wielu chorobach. Obecnie wiadomo, że potencjalne właściwości zdrowotne kurkuminy obejmują Choroby neurodegeneracyjne Naukowcy stwierdzili, że wiele powszechnych chorób mózgu i układu nerwowego przebiega z niedoborem BDNF – neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego. Jest to gen, który bierze udział w wytwarzaniu białka odpowiedzialnego za przeżywalność neuronów. Niedostateczną ilość BDNF obserwuje się w chorobie Alzheimera oraz depresji. Z badań na zwierzętach wynika, że kurkumina ma działanie podnoszące poziom białek wytwarzanych z udziałem BDNF w mózgu. Wiadomo, że stany zapalne i uszkodzenia oksydacyjne odgrywają rolę w chorobie Alzheimera, a kurkumina działa zarówno przeciwzapalnie, jak i antyoksydacyjnie. Ponadto kluczową cechą choroby Alzheimera jest nagromadzenie białek zwanych blaszkami amyloidowymi. Badania na zwierzętach pokazują, że kurkumina może pomóc usunąć te blaszki. Brakuje jednak badań na ludziach, aby stwierdzić jednoznacznie, że kurkuma ma właściwości lecznicze w chorobach układu nerwowego. Choroby układu krążenia. Zmiany wywołane przez wolne rodniki w połączeniu z przewlekłym stanem zapalnym o niskim nasileniu są kluczowym czynnikiem wywołującym choroby sercowo-naczyniowe. Uważa się, że kurkumina może odgrywać rolę w zapobieganiu chorobom serca. Oprócz działania przeciwutleniającego wykazano również, że kurkuma obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów u osób zagrożonych chorobami serca i może regulować ciśnienie krwi. Zmniejsza także akumulację blaszki miażdżycowej. Nowotwory Liczne badania zwierzętach i liniach komórkowych analizowały wpływ kurkuminy na nowotwory. Wiele z nich wykazało, że może ona wpływać na powstawanie, wzrost i rozwój raka na poziomie molekularnym. Badania sugerują właściwości protekcyjne i lecznicze kurkuminy z kurkumy. Postuluje się, że może ona zmniejszać rozprzestrzenianie się raka, przyczynić się do śmierci komórek rakowych w różnych nowotworach oraz zmniejszać skutki uboczne chemioterapii. Czy kurkuma ma właściwości odchudzające? Właściwości odchudzające wykazuje kurkumina zawarta w kurkumie. Badania naukowe, w tym duża metaanaliza badań z udziałem ludzi, wykazały, że kurkumina w wysokich dawkach powoduje spadek masy ciała, obwodu talii oraz poziomu hormonów powiązanych z odczuwaniem głodu – leptyny i adiponektyny. Dodatkowo pomocniczym działaniem kurkumy na odchudzanie może być zwiększanie wrażliwości komórek na insulinę. Trzeba jednak zaznaczyć, że to kurkumina wyizolowana z kurkumy, a nie sama kurkuma ma właściwości odchudzające. Aby uzyskać efekt odchudzający, niezbędne jest przyjmowanie co najmniej 500 mg czystej kurkuminy dziennie (w towarzystwie piperyny, aby zwiększyć jej wchłanianie). W niektórych badaniach podawano uczestnikom nawet 2000 mg kurkuminy. Aby przyjąć takie ilości substancji aktywnej z kurkumy, trzeba by spożyć od 17 g do 68 g kurkumy w proszku dziennie. Dlatego nie należy się nastawiać, że picie wody z kurkumą pomoże na odchudzanie. W jednej szklance takiego napoju znajduje się zwykle 2-3 g kurkumy, co daje 60-90 mg kurkuminy. Oczekując właściwości odchudzających, najlepiej wybrać suplement diety z dużą dawką kurkuminy z piperyną. Kurkuma w tabletkach czy korzeń kurkumy? Korzeń kurkumy wygląda bardzo podobnie do korzenia imbiru, jest jednak mniej włóknisty, łatwiejszy do żucia, chrupiący i soczysty. Świeży korzeń ma nieco słodkawy i orzechowy smak z gorzką nutą. Do potraw tnie się go w plasterki, ściera na tarce lub uciera w moździerzu. Świeży korzeń kurkumy jest bardzo silnym barwnikiem. Przygotowując dania z jego dodatkiem, najlepiej używać jednorazowych rękawiczek i bardzo uważać na ubrania, ponieważ plamy z kurkumy ciężko się spierają. W Polsce korzeń kurkumy jest trudno dostępny. Zdecydowanie bardziej powszechna jest kurkuma w proszku, którą można dostać w każdym sklepie. Korzeń kurkumy bądź kurkumę w proszku można stosować na co dzień jako dodatek do dań. Jednak kurkumina – najlepiej przebadany składnik aktywny kurkumy, któremu przypisuje się liczne lecznicze właściwości – stanowi w kurkumie zaledwie 3% suchej masy, podczas gdy ilości kurkuminy używane w badaniach naukowych przekraczają czasem nawet 1 g dziennie. Uzyskanie takiej ilości kurkuminy z korzenia lub proszku kurkumy jest praktycznie niemożliwe. Jeśli celem jest dostarczenie stężonej kurkuminy, wtedy lepiej postawić na tabletki z ekstraktem z kurkumy. Natomiast w celach profilaktycznych jako źródło substancji prozdrowotnych w diecie warto wybrać świeży korzeń kurkumy lub przyprawę. Kurkuma w tabletkach jest dostępna zarówno jako kapsułkowana kurkuma w proszku, jak i ekstrakt z kurkumy standaryzowany na zawartość kurkuminoidów. Dobre tabletki z kurkumą to te drugie, w których dokładnie wiadomo, ile kurkuminy znajduje się w jednej dawce suplementu. Kupowanie sproszkowanej kurkumy w tabletkach jest stratą pieniędzy, bo w kapsułce znajduje się to samo, co w opakowaniu kurkumy jako przyprawy. Kurkuma w tabletkach powinna zawierać kurkuminę i piperynę. Kurkumina bardzo słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, a piperyna istotnie poprawia jej biodostępność. Według niektórych doniesień wchłanialność kurkuminy w obecności piperyny rośnie aż o 2000%! Jak stosować kurkumę? Kurkumę można jeść, stosując ją jako codzienny dodatek do dań. Bardzo popularnym sposobem spożywania kurkumy jest napój nazywany płynnym złotem. To, ile kurkumy dziennie należy przyjmować, zależy od przyczyny jej stosowania i oczekiwanego efektu. Dawkowanie kurkumy może być różne, ale zwykle są to stosunkowo duże ilości, po kilka gramów dziennie. Przepis na „płynne złoto” - napój z kurkumy Składniki: 1 szklanka mleka kokosowego, 1 szklanka wody, 1 łyżka masła, 1 łyżka miodu, 1 czubata łyżeczka kurkumy, szczypta pieprzu Przygotowanie: Podgrzać mleko kokosowe z wodą przez 2 minuty. Dodać masło i miód, mieszać do rozpuszczenia. Dodać kurkumę i pieprz. Wymieszać wszystkie składniki dokładnie i podgrzewać kolejne 2 minuty. Jak stosować kurkumę leczniczo – dawkowanie Przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie– 500 mg kurkuminy dziennie Na wrzody żołądka – 5 razy dziennie po 600 mg kurkumy w proszku W reumatoidalnym zapaleniu stawów – 0,5-1 g kurkumy w proszku 3 razy dziennie Wspomagająca na wątrobę – 70 mg kurkuminy lub 2,5 g kurkumy w proszku dziennie

jak stosować kurkumę na raka